ໃນປັດຈຸບັນ ໂທລະສັບມືຖື (Smartphone) ໄດ້ກາຍເປັນປັດໃຈທີ 05 ແລະ ເປັນສິ່ງຈໍາເປັນຂອງຄົນເຮົາໄປແລ້ວ ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍທີ່ອຸປະກອນເຫຼົ່ານີ້ຫຼາຍເພີ່ມຂຶ້ນເທົ່າໃດ ການໂຈມຕີຂອງມັນແວກໍ່ຍິ່ງພັດທະນາ ແລະ ເພີ່ມຂຶ້ນເປັນເງົາຕາມຕົວເຊັ່ນກັນ ແລະ ສາມາດສ້າງຄວາມເສຍຫາຍໄດ້ຢ່າງຄາດບໍ່ເຖິງ ຈຶ່ງຈໍາເປັນຢ່າງຍິ່ງ ທີ່ທຸກຄົນຄວນຈະຕ້ອງຮູ້ສັນຍານທີ່ບອກວ່າໂທລະສັບມືຖື ທີ່ຕົນເອງໃຊ້ນັ້ນໄດ້ຕິດໄວຣັດແລ້ວ ໄວຣັດເຮັດໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືຮຸ່ນ  ໃໝ່ທີ່ເຮົາໃຊ້ມີບັນຫາ ແລະ ຕົກຢູ່ໃນຄວາມສ່ຽງ ເຊັ່ນ: ການລັກຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ, ຄ່າໂທລະສັບເພີ່ມຂຶ້ນຫຼາຍ ແລະ ເຮັດໃຫ້ແອັບພິເຄຊັ່ນຕ່າງໆ ໃຊ້ງານບໍ່ໄດ້ ແຕ່ຍັງໂຊກດີທີ່ເຮົາມີວິທີສັງເກດໄດ້ວ່າ ໂທລະສັບມືຖືຂອງເຮົາຖືກໄວຣັດໂຈມຕີແລ້ວ ຫຼື ຍັງ:

1. ແບັດເຕີຣີ (Battery) ໝົດໄວກວ່າປົກກະຕິ

ໂທລະສັບມືຖືຮຸ່ນໃໝ່ໆມີແບັດເຕີຣີທີ່ທົນທານ ແລະ ເກັບພະລັງງານໄດ້ຫຼາຍກວ່າຮຸ່ນເກົ່າຫຼາຍເທົ່າ ບາງຮຸ່ນສາມາດໃຊ້ງານໄດ້ເຖິງ 2 ມື້ ຕໍ່ການສາກພຽງຄັ້ງດຽວ ຫາກທ່ານເລີ່ມສັງເກດເຫັນວ່າແບັດເຕີຣີ ໝົດໄວກວ່າເກົ່າ ໂທລະສັບມືຖື ນັ້ນອາດຈະຕິດໄວຣັດ ຫຼື ມັນແວ, ໄວຣັດສ່ວນຫຼາຍເມື່ອຕິດແລ້ວ ມັນຈະເຮັດວຽກຢ່າງໜັກ ແລະ ຕະຫຼອດເວລາຢູ່ເບື້ອງຫຼັງ ຈະສົ່ງຜົນໃຫ້ແບັດເຕີຣີ່ໝົດໄວ, ຂໍ້ດີຂອງສັນຍານນີ້ກໍ່ຄື ເຮັດໃຫ້ທ່ານສັງເກດ ແລະ ກວດພົບການຕິດໄວຣັດຂອງໂທລະສັບມືຖືໄດ້;

2. ມີບັນຫາຕິດຂັດ ແລະ ມືຖືດັບໃນລະຫວ່າງການໂທ ຫຼື ກຳລັງໃຊ້ງານຢູ່

ຖ້າຫາກສາຍຫຼຸດປະຈໍາໃນລະຫວ່າງລົມໂທລະສັບ ຫຼື  ເກີດການຫຍຸດສະຫງັກ, ໂທລະສັບມືຖືດັບໃນລະຫວ່າງການສົນທະນາ ຊຶ່ງເປັນສັນຍານເຕືອນໃຫ້ຄວນເລີ່ມລະວັງໄວ້ ໂດຍປົກກະຕິທ່ານອາດພົບກັບບັນຫາກ່ຽວກັບ ການເຊື່ອມຕໍ່ສັນຍານ ຫຼື ຜູ້ໃຫ້ບໍລິການຂອງທ່ານ ຊຶ່ງຖ້າສະພາບອາກາດບໍ່ເໝາະສົມ ກໍ່ອາດຈະສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ການໂທລະສັບໄດ້ເຊັ່ນກັນ ແຕ່ຖ້າຫາກສະຖານະການນີ້ເກີດຂຶ້ນຫຼາຍຄັ້ງຊໍ້າກັນ ອາດຈະເກີດມາຈາກໂທລະສັບມືຖືມີໄວຣັດ ເພາະໄວຣັດຫຼາຍຕົວທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ການຮັບສາຍ ແລະ ໂທອອກໄດ້ເຊັ່ນກັນ;

3. ມີສາຍໂທອອກ ໂດຍທີ່ທ່ານບໍ່ໄດ້ເປັນຄົນໂທ

ທ່ານຄວນສົງໄສ ຖ້າທ່ານເລີ່ມສັງເກດເຫັນວ່າ ມີສາຍໂທອອກ ທີ່ທ່ານບໍ່ໄດ້ເປັນຄົນໂທ ຫຼື ມີການສົ່ງຂໍ້ຄວາມໂດຍທີ່ທ່ານບໍ່ໄດ້ເປັນຄົນສົ່ງ ຊຶ່ງຖ້າຫາກທ່ານໝັ້ນໃຈວ່າ ບໍ່ມີໝູ່ເພື່ອນ ຫຼື ຄົນໃນຄອບຄົວ ນໍາໃຊ້ໂທລະສັບມືຖື ຂອງທ່ານຢ່າງແນ່ນອນ ສະແດງວ່າມີຄວາມເປັນໄປໄດ້ສູງທີ່ໂທລະສັບມືຖື ຂອງທ່ານອາດຈະຕິດໄວຣັດ, ໄວຣັດບາງຕົວຖືກສ້າງຂຶ້ນມາສະເພາະສົ່ງຂໍ້ຄວາມ ແລະ ໂທອອກໄດ້ດ້ວຍຕົວເອງ ຊຶ່ງວິທີນີ້ກໍ່ຄືການແຜ່ໄວຣັດໄປຫາໂທລະສັບມືຖືເຄື່ອງອື່ນໆ. ດັ່ງນັ້ນ, ວິທີສັງເກດກໍ່ຄື ຫາກວ່າໝູ່ເພື່ອນຂອງທ່ານໄດ້ຮັບຂໍ້ຄວາມຂີ້ເຫຍື້ອ (Spam) ທີ່ໜ້າສົງໄສ ມາຈາກໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ ໂດຍທີ່ທ່ານບໍ່ຮູ້ຕົວ ຫຼື ບໍ່ໄດ້ເປັນຄົນສົ່ງ ນັ້ນສະແດງວ່າໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຕິດໄວຣັດແລ້ວ;

4. ມີ Pop-up ເດັ້ງຂຶ້ນມາຕະຫຼອດເວລາ

ສ່ວນຫຼາຍແລ້ວ Pop-up ທີ່ເດັ້ງຂຶ້ນມາໜ້າຈໍຕະຫຼອດເວລາ ແລະ ສ້າງຄວາມລໍາຄານ ເປັນສັນຍານຂອງໄວຣັດ ໃນໂທລະສັບມືຖື, ທ່ານອາດໄດ້ດາວໂຫຼດແອັບພິເຄຊັ່ນ (Application) ທີ່ມີແອັດແວ (Adware) ແຝງໂຕມານໍາກໍ່ເປັນໄປໄດ້ ຊຶ່ງ Pop-up ຈໍາພວກນີ້ ມັກຈະເຊື່ອມຕໍ່ກັບເວັບໄຊທີ່ບໍ່ມີຄວາມປອດໄພ ຖ້າຫາກທ່ານກົດເຂົ້າລິ້ງ (Link) ທີ່ແນບມາກັບ Pop-up ເຫຼົ່ານີ້ ອາດຈະເປັນຊ່ອງທາງໃຫ້ໄວຣັດເຂົ້າມາໃນໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຫຼາຍຂຶ້ນໄດ້ ກວດສອບແອັບພິເຄຊັ່ນຂອງທ່ານ ເພື່ອເບິ່ງວ່າແອັບພິເຄຊັ່ນໃດທີ່ນໍາເອົາ Pop-up ໂຄສະນາດັ່ງກ່າວເຂົ້າມາ ເມື່ອພົບແລ້ວ ໃຫ້ລຶບແອັບພິເຄຊັ່ນນັ້ນຖິ້ມທັນທີ ເພື່ອຄວາມປອດໄພ;

5. ມີແອັບພິເຄຊັ່ນ (Application) ທີ່ທ່ານບໍ່ຮູ້ຈັກ ແລະ ບໍ່ໄດ້ໂຫຼດມາສະແດງຢູ່ໃນໂທລະສັບມືຖື

ສັນຍານທີ່ພົບເຫັນເປັນປະຈໍາ ແລະ ບອກໄດ້ວ່າໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານອາດຈະຕິດໄວຣັດ ກໍ່ຄືໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານມີແອັບພິເຄຊັ່ນທີ່ທ່ານບໍ່ຮູ້ຈັກ ແລະ ທ່ານໝັ້ນໃຈວ່າບໍ່ໄດ້ເປັນຄົນໂຫຼດມາແນ່ນອນ ປະກົດຢູ່ໃນໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ, ຫຼັກການງ່າຍໆຂອງມັນກໍ່ຄື: ໄວຣັດໂທລະສັບມືຖືຈໍາພວກນີ້ ຕັ້ງໃຈຈະຝັງມັນແວທີ່ເປັນອັນຕະລາຍລົງໃນໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ ຊຶ່ງຊ່ວຍໃຫ້ມັນທໍາງານໄດ້ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ແລະ ບໍ່ຖືກກໍາຈັດໄດ້ງ່າຍໆ;

6. ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຮ້ອນຜິດປົກກະຕິ

ໂທລະສັບມືຖືທີ່ຕິດໄວຣັດຈະມີຄວາມຮ້ອນສູງຜິດປົກກະຕິ ໄວຣັດ ແລະ ໜອນໄວຣັດ (Worm) ຈະໃຊ້ຊັບພະຍາກອນຂອງໂທລະສັບມືຖືໂດຍບໍ່ຈໍາເປັນ ເຮັດໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືເຮັດວຽກໜັກຢູ່ຕະຫຼອດເວລາ ສົ່ງຜົນກະທົບໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືມີຄວາມຮ້ອນ ເມື່ອທ່ານສໍາຜັດທ່ານຄວນສັງເກດວ່າ ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານເຮັດວຽກຊ້າເກີນໄປ ແລະ ຮ້ອນຂຶ້ນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ທ່ານຈະບໍ່ໄດ້ໃຊ້ງານຫຼາຍ ແຕ່ມີຄວາມເປັນໄປໄດ້ວ່າໂທລະສັບມືຖືອາດຈະຕິດໄວຣັດ;

7. ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານໃຊ້ຂໍ້ມູນອິນເຕີເນັດ (Internet Data) ຫຼາຍກວ່າປົກກະຕິ

ຖ້າຫາກວ່າໂທລະສັບມືຖືທ່ານຕິດໄວຣັດ ທ່ານອາດຈະສັງເກດເຫັນການໃຊ້ຂໍ້ມູນອິນເຕີເນັດຂອງເຄື່ອງເພີ່ມຂຶ້ນຢ່າງຊັດເຈນ  ຊຶ່ງໄວຣັດສາມາດໃຊ້ຂໍ້ມູນອິນເຕີເນັດຂອງເຄື່ອງ ເພື່ອສົ່ງຂໍ້ມູນອອກໄປ ແລະ ປະກົດຂຶ້ນເປັນ Pop-up ໂຄສະນາທີ່ສ້າງຄວາມລໍາຄານ ດັ່ງທີ່ກ່າວໄວ້ກ່ອນໜ້ານີ້ ໂຊກດີທີ່ທ່ານສາມາດຈັດການກັບບັນຫານີ້ໄດ້ດ້ວຍຕົວເອງ ເພາະໃນໂທລະສັບມືຖືປະຕິບັດການແອນດອຍ (Android) ມີລາຍການຕັ້ງຄ່າທີ່ຊ່ວຍໃຫ້ທ່ານຕັ້ງຄ່າຈັດການການໃຊ້ຂໍ້ມູນອິນເຕີເນັດໄດ້ຢ່າງເໝາະສົມ ໂດຍເຂົ້າໄປທີ່:

• Settings > Wireless & networks >Data Usage
• ເລືອກການຈໍາກັດການໃຊ້ຂໍ້ມູນອິນເຕີເນັດ (Mobile data limit) ແລ້ວກໍານົດຕາມທີ່ຕ້ອງການ.

ໝາຍເຫດ: ໂທລະສັບມືຖື ແຕ່ລະໜ່ວຍອາດຈະມີການຕັ້ງຄ່າທີ່ແຕກຕ່າງກັນ.

8. ມີຄ່າໃຊ້ຈ່າຍຜິດປົກກະຕິ ທີ່ໜ້າສົງໄສເກີດຂຶ້ນ

ຄ່າໂທລະສັບທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນຫຼາຍກວ່າເມື່ອກ່ອນ ເປັນສັນຍານທີ່ແນ່ໃຈໄດ້ວ່າໂທລະສັບມືຖືມີໄວຣັດ ມັນແວບາງຕົວສົ່ງຂໍ້ຄວາມອອກໄປເປັນຈໍານວນຫຼາຍ ທ່ານຈະຮູ້ຕົວກໍ່ຕໍ່ເມື່ອໄດ້ເຫັນບິນຄ່າໂທລະສັບມາ, ໄວຣັດບາງຊະນິດທຳງານໄດ້ຢ່າງແນບນຽນ ໂດຍການສົ່ງຂໍ້ຄວາມ 1 ສະບັບ ຫຼື 2 ສະບັບ ຕໍ່ເດືອນເທົ່ານັ້ນ ເພື່ອບໍ່ໃຫ້ໜ້າສົງໄສ. ນອກຈາກນີ້, ໄວຣັດບາງຕົວຍັງສາມາດລຶບຕົວເອງຖິ້ມ ຫຼັງຈາກທີ່ສ້າງລາຍຈ່າຍໃຫ້ເຈົ້າຂອງໂທລະສັບມືຖື ໂດຍທີ່ບໍ່ຮູ້ຕົວອີກດ້ວຍ ຄວນໃສ່ໃຈກັບບິນລາຍຈ່າຍຕ່າງໆໃຫ້ດີ ບໍ່ພຽງແຕ່ບິນຄ່າໂທລະສັບເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ລວມທັງບິນຄ່າໃຊ້ຈ່າຍອື່ນໆເຊັ່ນກັນ ເຊັ່ນ: ຄ່າທໍານຽມໃນການຕອບຮັບບໍລິການຕ່າງໆທີ່ຜິດປົກກະຕິ ຫຼື ຄ່າບໍລິການທີ່ໜ້າສົງໄສ ສາມາດເປັນຈຸດສັງເກດໄດ້ວ່າ ໂທລະສັບມືຖືເຄື່ອງໃດເຄື່ອງໜຶ່ງຂອງທ່ານ ອາດຈະມີໄວຣັດແອບແຝງຢູ່;

9. ໂປຣແກຣມ,  ແອັບຕ່າງໆ ຂັດຂ້ອງ ແລະ ດັບຫຼາຍເທື່ອ

ຖ້າຫາກວ່າ ເກມທີ່ທ່ານກໍາລັງຫຼິ້ນໃນໂທລະສັບມືຖືຢູ່ໆກໍ່ດັບໄປ ທ່ານຄວນເລີ່ມສົງໄສ ແລະ ຖ້າຫຼັງຈາກນັ້ນມັນດັບໄປເລື້ອຍໆ ເວລາທີ່ເປີດຫຼິ້ນຕ້ອງມີຫຍັງຜິດປົກກະຕິເກີດຂຶ້ນກັບໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ ແນ່ນອນ ໄວຣັດເກືອບທັງໝົດ ລ້ວນແຕ່ມີຜົນຕໍ່ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ ເຮັດໃຫ້ໂປຣແກຣມເຮັດວຽກຜິດປົກກະຕິ ຫຼື ເກີດຄວາມຜິດພາດໃນການໃຊ້ງານຂຶ້ນໂດຍບໍ່ຄາດຄິດ ເຊັ່ນ: ສັນຍາລັກ ບລູທູດ (Bluetooth) ທີ່ຫາຍໄປ ຫຼື ໄອຄອນ (Icon) ອື່ນໆ ເທິງໜ້າຈໍ ສັນຍາລັກຕ່າງໆອາດຈະບໍ່ປະກົດຂຶ້ນເທິງໜ້າຈໍ ຫາກວ່າໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຕິດໄວຣັດເພື່ອປົກປ້ອງການເຮັດວຽກຂອງແອັບພິເຄຊັ່ນອື່ນໆ ບໍ່ໃຫ້ໄດ້ຮັບຜົນກະທົບຈາກການຕິດໄວຣັດ ແລະ ເຮັດວຽກໄດ້ຢ່າງເປັນປົກກະຕິ ໃຫ້ອັບເດດ (Update) ແອັບພິເຄຊັ່ນຂອງທ່ານ ໃນເວລາທີ່ເໝາະສົມ.

ໄວຣັດເທິງໂທລະສັບມືຖືທີ່ພົບເຫັນເປັນປະຈໍາ

 1. ໂທຣຈັນ (Trojan)

 ໄວຣັດໂທຣຈັນ ມັກຕິດມາກັບແອັບພິ່ເຄຊັ່ນທີ່ເບິ່ງແລ້ວບໍ່ມີໄພອັນຕະລາຍແຕ່ຢ່າງໃດ ແຕ່ທັນທີທ່ານດາວໂຫຼດແອັບພິເຄຊັ່ນນີ້ລົງໃສ່ໃນເຄື່ອງໂທລະສັບມືຖື ມັນແວຂອງມັນຈະເລີ່ມເຮັດວຽກ ແລະ ເຮັດໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຕິດໄວຣັດ ຫຼັງຈາກນັ້ນຈະເຈາະເອົາຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ ທີ່ຢູ່ໃນໂທລະສັບມືຖື, ໄວຣັດໂທຣຈັນສາມາດຖອນການຕິດຕັ້ງແອັບພິເຄຊັ່ນໃນໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານ ຫຼື ເຮັດໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານສົ່ງຂໍ້ຄວາມອອກໄປເອງ ແລະ ທີ່ຮ້າຍໄປກວ່ານັ້ນ ຍັງສາມາດເຮັດໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານບໍ່ສາມາດໃຊ້ງານໄດ້;

2. ຟິສຊິ່ງ (Phishing)

 ມັນແວປະເພດນີ້ ຄ້າຍຄືກັບໜ້າເວັບທີ່ເຮົາເຂົ້ານໍາໃຊ້ທົ່ວໄປ ແຕ່ທັນທີທີ່ທ່ານປ້ອນຂໍ້ມູນບັນຊີ ແລະ ລະຫັດຜ່ານ ບຸກຄົນທີສາມຈະສວຍໃຊ້ໂອກາດນີ້ ໃນການລັກຂໍ້ມູນທີ່ທ່ານປ້ອນລົງ ແລະ ໃຊ້ຂໍ້ມູນເຫຼົ່ານັ້ນຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງເຂົາເຈົ້າ;

3. ໜອນໄວຣັດ (Worm)

 ໂດຍທົ່ວໄປໄວຣັດປະເພດນີ້ ຈະແຜ່ກະຈາຍ ແລະ ສົ່ງຜ່ານຂໍ້ຄວາມຕົວອັກສອນ ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນມັນບໍ່ຕ້ອງເພິ່ງພາອາໄສຜູ້ໃຊ້ງານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງເຄື່ອງ ໃນການເຮັດວຽກຂອງມັນ, ເປົ້າໝາຍຫຼັກຂອງໄວຣັດຊະນິດນີ້ຄື ການແຜ່ກະຈາຍ ແລະ ເພີ່ມຈໍານວນຕົວມັນເອງຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ແຕ່ວ່າໄວຣັດປະເພດນີ້ກໍ່ສາມາດບັນຈຸຂໍ້ມູນ ແລະ ຊຸດຄໍາສັ່ງທີ່ເປັນອັນຕະລາຍໄດ້ເຊັ່ນກັນ;

4. ແອັດແວ (Adware) ຫຼື ສະປາຍແວ (Spyware)

ທ່ານອາດຈະບໍ່ຮູ້ຕົວວ່າທ່ານຕິດມັນແວປະເພດນີ້ ເພາະມັນແວປະເພດນີ້ຈະສ້າງຕົວເອງໃຫ້ເປັນຄ້າຍຄືກັບແອັບທົ່ວໄປ ທີ່ຖືກຕ້ອງເໝາະສົມທຸກຢ່າງ ແຕ່ທັນທີທີ່ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຕິດໄວຣັດຊະນິດນີ້ ມັນຈະເລີ່ມສັງລວມຂໍ້ມູນຂອງທ່ານ ບໍ່ວ່າຈະເປັນລາຍຊື່ຕິດຕໍ່, ທີ່ຢູ່, ປະຫວັດການເຂົ້າໃຊ້ອິນເຕີເນັດ ແລະ ຄວາມມັກສ່ວນຕົວ ແລ້ວຫຼັງຈາກນັ້ນຂໍ້ມູນທີ່ຖືກສັງລວມໄວ້ແລ້ວນັ້ນ ສົ່ງໄປຫາບຸກຄົນທີສາມ ຊຶ່ງສ່ວນຫຼາຍຈະເປັນບໍລິສັດໂຄສະນາ ແລະ ຈະສົ່ງໂຄສະນາມາຫາທ່ານ;

5. ມັນແວຮຽກຄ່າໄຖ່ (Ransomware)

ມັນແວປະເພດນີ້ຈະປິດການໃຊ້ງານໂທລະສັບມືຖື ບໍ່ໃຫ້ສາມາດໃຊ້ງານໄດ້ ແລະ ບັງຄັບໃຫ້ຜູ້ໃຊ້ງານຈ່າຍຄ່າໄຖ່ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດກັບມາໃຊ້ງານໄດ້ອີກຄັ້ງ ມັນແວປະເພດນີ້ຮຸ່ນໃໝ່ໆບາງຕົວ ສາມາດເຂົ້າຍຶດໃຊ້ສິດຜູ້ເບິ່ງແຍງລະບົບ ເພື່ອແກ້ໄຂລະຫັດຄວາມປອດໄພ ຫຼື PIN ໄດ້ເຊັ່ນກັນ ໂທລະສັບມືຖືຂອງທ່ານຈະຕິດມັນແວປະເພດນີ້ ມາຈາກການເຂົ້າຢ້ຽມຊົມເວັບໄຊທີ່ບໍ່ປອດໄພ ຫຼື ຈາກການດາວໂຫຼດແອັບພິເຄຊັ່ນຕ່າງໆ ທີ່ບໍ່ໜ້າເຊື່ອຖື.

ວິທີການປ້ອງກັນ ໂທລະສັບມືຖືຈາກໄວຣັດ 

1. ອັບເດດໂທລະສັບມືຖືເປັນປະຈໍາ ເພາະການອັບເດດທຸກຄັ້ງຈະມີການປັບປຸງຂໍ້ບົກຜ່ອງໃໝ່ໆ;
2. ບໍ່ຄວນຕິດຕັ້ງແອັບພິເຄຊັ່ນຈາກແຫຼ່ງທີ່ມາ ທີ່ບໍ່ໜ້າເຊື່ອຖືເທິງໂທລະສັບມືຖື ໃນລະບົບ Android;
3. ເລືອກການຕັ້ງຄ່າຄວາມປອດໄພຄົ້ນຫາອຸປະກອນໂທລະສັບມືຖື;
4. ບໍ່ຄວນໃຫ້ໂທລະສັບມືຖືດາວໂຫຼດແອັບພິເຄຊັ່ນແບບອັດຕະໂນມັດ;
5. ກ່ອນຈະຕິດຕັ້ງແອັບພິເຄຊັ່ນໃດໜຶ່ງ ຄວນກວດສອບຂໍ້ມູນຂອງແອັບ, ແຫຼ່ງທີ່ມາ ແລະ ສິດທິການເຂົ້າເຖິງອຸປະກອນໃຫ້ເໝາະສົມ;
6. ຕິດຕັ້ງແອັບພິເຄຊັ່ນປ້ອງກັນໄວຣັດທີ່ມີປະສິດທິພາບ;
7. ບໍ່ຄວນເປີດ ຫຼື ດາວໂຫຼດໄຟລ໌ທີ່ແນບມານໍາອີເມວ ກ່ອນທີ່ຈະສະແກນໃຫ້ແນ່ໃຈ, ເຖິງແມ່ນວ່າອີເມວນັ້ນຈະມາຈາກໝູ່ສະໜິດກໍ່ຕາມ;
8. ສໍາຮອງຂໍ້ມູນໄວ້ເປັນປະຈໍາ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດນໍາກັບມາໃຊ້ຄືນໄດ້ ໃນກໍລະນີຖືກໄວຣັດທໍາລາຍຂໍ້ມູນ;
9. ອ່ານຂໍ້ມູນເທິງໜ້າຈໍ ກ່ອນທີ່ຈະກົດຢືນຢັນ.

          https://www.youtube.com/watch?v=l6PW_m9DjN8&feature=youtu.be